De belangrijkste risico's die we beschrijven, kunnen morgen anders zijn. Daarom actualiseren we de bestaande risico's regelmatig en registreren we nieuwe risico's op het moment dat we ze constateren. Risicomanagement is een dynamisch proces. We blijven alert bij het in beeld brengen van de belangrijkste risico's die we bereid zijn om te nemen bij de realisatie van onze (strategische) doelstellingen. We nemen beheersmaatregelen waar dit kan en waar we dit nodig achtten.

Top 15 van financiële risico's

We kennen nu 98 risico's die we hebben beoordeeld op de impact (zowel financieel als niet-financieel). Van deze risico's zijn er 87 waarvan de impact een financieel gevolg kent. Het totaal van deze financiële risico's ligt op ruim € 26 mln.

De 15 belangrijkste risico's, waar ook de impact niet-financieel kan zijn, vragen bijna 70% van onze weerstandscapaciteit. Hoewel het aantal risico's is afgenomen neemt de omvang niet substantieel af. De samenstelling en de volgorde van de top 15 verandert voortdurend door het actualiseren. De huidige top 15 noemen we hieronder.

We bepaalden de kans op financiële risico's op basis van een 'kans klasse-indeling'. Aan deze indeling hangt een kanspercentage. Dit percentage geeft een inschatting van de mate waarin het risico zich in een periode van 10 jaar kan openbaren. De impact, ofwel het financiële gevolg, in relatie tot de kans bepaalt de kwantitatieve beoordeling.

Risico-analyse met de belangrijkste mutaties binnen al onze risico's

We pasten ten opzichte van de meest recente actualisatie van onze risico’s voor deze jaarrekening een aantal risico’s op kans en financieel gevolg aan. We namen vier nieuwe risico’s op, 11 risico’s vervielen.

Financiële risico's

De belangrijkste ontwikkelingen zijn:

• Verdelingssystematiek Algemene uitkering. Het rijk zet vanaf 2026 in op een andere verdelingsmethodiek van de algemene uitkering. Hierdoor ontstaat er in dat jaar een zogenaamd 'ravijnjaar'.De te verwachten tekorten voor 2026 en 2027 zijn zichtbaar in onze begroting (2024 - 2026). Hierdoor is het risico al in het begrotingsbeeld realiteit geworden. Om dubbelingen te voorkomen wordt het risico hier als minimaal beoordeeld. Echter, als kans (positief risico) zien we de mogelijke afschaffing van de opschalingskorting. Om gemeenten te dwingen tot robuustheid, opschaling naar 100.000 plus gemeenten, boekte het kabinet alvast een korting in op het gemeentefonds. Dit plan is van tafel maar de kortingen vanaf 2026 zijn nog niet ongedaan gemaakt. Hierdoor komt dit risico niet meer voor in de top 15.
• Gehackt worden. We doen op veel manieren aan beveiliging en checken o.a. via audits, zelfevaluaties, penetratietesten of de beveiliging werkt. Het is een illusie om 100% veiligheid te kunnen garanderen. Het steeds meer in de keten werken via internetverbindingen en ook het nieuwe werken brengt 'onveiliger' werken met zich mee. Door de toename van het gebruik van internet ("in the cloud") en het hybride werken is dit een blijvend risico.
• Schaarste arbeidsmarkt in de zorgsector. We zien dat binnen het gehele sociaal domein steeds meer organisaties moeite hebben om in voldoende mate zorg te leveren.
• Plekprijzen zorgaanbieders. In juli 2022 zijn de regionale contracten ingegaan met zorgaanbieders met betrekking tot WMO en jeugdzorg. Jaarlijks vindt er een herijking van de plekprijzen plaats. Het contract heeft een looptijd van drie jaar met maximaal 2x2 jaar verlenging. In totaal een maximale looptijd van zeven jaar.
• Hogere financieringslasten. In de begrotingsuitgangspunten houden we voor het aantrekken van leningen rekening met een financiering tegen 1%. Na een periode van lage rentes zien we nu sterke stijgingen. Door aflossingen van bestaande opgenomen leningen en de financiering van investeringen uit de Investeringsagenda en reguliere (vervangings)investeringen zullen nieuwe financieringsmiddelen worden aangetrokken. Op basis van de prognose en de in gang gezette rentestijgingen moet rekening gehouden worden met hogere financieringslasten.
• Het bedrag dat uitstaat aan kredieten in het kader van de TOZO regeling neemt verder af. Met de TOZO regeling zijn er meerdere kredieten verstrekt voor BBZ-ers. Ondernemers moeten dit bedrag binnen vijf jaar terugbetalen. De start van de terugbetaling begon op 1 juli 2022. We dragen het volle risico over het eerste jaar en lopen daarbij kans dat verstrekte kredieten niet of maar deels worden terugbetaald. Op 1 januari 2023 stond er een bedrag van € 520.450 open voor TOZO kredieten. Eind 2023 was dit een bedrag van € 346.650.

Nieuwe financiële risico's

De nieuwe risico’s brengen zowel financiële als niet financiële risico’s met zich mee. De volgende risico’s hebben we nieuw opgenomen:

• Renovatie sportaccommodaties. Bij het uitwerken van het gemeentelijk besluit over de renovatie van de gemeentelijke sportaccommodaties is een totaalbudget vastgesteld. Bij het opstellen van het eerste projectplan ontstaat de verwachting dat dit budget niet toereikend is i.v.m. toenemende bouwkosten en de staat van het onderhoud.
• Netcongestie. Capaciteit van het electriciteitsnet is onvoldoende, er bestaat een wachtlijst voor bouwstroom en aansluitingen. Dit risico treft de verschillende doelstellingen binnen wonen, zorg, economie en de energietransitie.
• Klimaatverandering 'water en bodem' werkt sturend. Door klimaatverandering verandert de grondwaterstand. Waterberging en piekbuien zijn het probleem. Dit is een niet financieel risico.
• Te laag ingeschatte WOZ-waarde bij woningen of niet-woningen. Hogere opbrengst wordt veroorzaakt door foute tariefbepaling.

Vervallen financiële risico's

Van de vervallen risico’s zijn deze, qua impact, het meest opvallend:

• Door het stopzetten van de samenwerking met een partij bestond de kans dat we een schadevergoeding wegens kosten van de bestemmingsplanprocedure uit moesten keren. Na een hoger beroep is er een bedrag uitgekeerd en kon dit risico vervallen.
• De vergoeding van het rijk blijft achter bij de uitgaven voor de opvang van vluchtelingen. Inmiddels is er meer duidelijkheid over deze vergoeding. Dit risico is daardoor niet meer van toepassing. De vergoeding op langer termijn blijft een klein risico vormen. Dit risico is beschreven in een ander, bestaand, risico.
• Per 1-1-2019 is het sportbesluit als gevolg van Europese wetgeving komen te vervallen. Hiervoor is voor de gemeenten een SPUK regeling in de plaats gekomen. Dit risico is niet meer van toepassing.
• Bouwkostenstijging en het stijgen van de kosten voor het bouwrijp maken van de grond vormden voor de bouw van sportcomplex Bronckhorst Midden een risico. Dit risico is inmiddels achterhaald.
• Op het gebied van Personeel en Organisatie en Afval is een aantal risico's geclusterd. Dit verklaart de verdere afname van het aantal risico's met 12 binnen ons risicomanagementsysteem.

Overige ontwikkelingen

In het voorjaar van 2022 formuleerden we naar aanleiding van de oorlog Rusland-Oekraïne 12 nieuwe risico's. We volgden en actualiseerden deze voortdurend. Een aantal risico's heeft zich al voltrokken. Zo zijn veel prijzen en dus ook de inflatie gestegen. Hier staat maar een gedeeltelijke compensatie van het rijk tegenover. In de jaren 2020, 2021 en 2022 volgden we de scenario’s van het CPB en namen we deze op in ons risicomanagementsysteem. Op dit moment richt het CPB zich meer op de inflatie en de energieprijzen. Ondanks de stijging in koopkracht blijft vooruitkijken lastig door de laatste ontwikkelingen.

De Oorlog Rusland-Oekraïne en de oorlog in Gaza geven instabiliteit. Vooruitkijken blijft daardoor moeilijk. De verhoogde rijksuitgaven voor onder andere defensie leggen een weerslag op de rijksbegroting en uiteindelijk ook op de Algemene uitkering.

Niet-financiële risico's

Naast onze financiële risico’s zien we ook risico’s op het gebied van fraude, veiligheid, gezondheid en juridische aansprakelijkheid. Die risico’s kunnen het realiseren van onze doelstellingen in gevaar brengen. Ook zijn deze slecht voor ons imago en kunnen verlies in vertrouwen veroorzaken. Van de actuele risico's zijn er negen met alleen een niet-financiële impact.

Hieronder volgen de belangrijkste niet-financiële risico’s waarbij imagogevolgen op landelijk niveau kunnen optreden.

Openbaring van risico's

In 2023 openbaarden zich een aantal risico's welke we ook in beeld hadden binnen ons risicomanagement. De belangrijkste beschrijven we hieronder:

• Door het stopzetten van de samenwerking met een partij bestond de kans dat we een schadevergoeding wegens kosten van de bestemmingsplanprocedure uit moesten keren. Na een hoger beroep is er een bedrag uitgekeerd.
• De internetverbindingen zijn cruciaal voor de continuïteit van de dienstverlening en bedrijfsprocessen. Uitval legt nagenoeg alles stil. Daarnaast wordt de ict steeds complexer door alle koppelingen en het keten werken. Afgelopen jaar heeft onze gemeente éénmaal, gedurende een paar uur, een storing gehad. Uiteindelijk bleek de oorzaak van deze storing te liggen in een verkeerde configuratie in de firewall. Deze storing gaf geen financiële schade en was gelukkig te kort voor imagoschade.